Een opmerking die fysiotherapeuten vaak te horen krijgen, schijnbaar omdat ze zo goed kunnen voelen met hun handen. Maar zijn deze handen echt zo speciaal gevoelig of kan jij dit zelf ook? En hoe kan jouw lichaam beter leren voelen?

Hoe gevoelig zijn handen?

Fysiotherapeut of niet, bijna iedereen voelt direct het verschil wanneer je in een krant of een tijdschrift per ongeluk twee pagina’s om slaat. Misschien herken je die momenten wel: je gaat automatisch lopen friemelen om de twee pagina’s los van elkaar te krijgen. Zo’n pagina is gemiddeld 0.15mm dik. Je vingers kunnen dus bij twee pagina’s direct een verschil in dikte voelen van maar 0.15mm! 

Je vingers kunnen dit zo nauwkeurig doordat de vingertoppen vol zitten met microscopisch kleine sensoren. Deze sensoren werken als een soort weegschaaltje. Wanneer je zachtjes op je vingertop duwt, dan druk je honderden kleine sensoren in. De sensoren merken al een verschil wanneer de druk slechts een halve gram veranderd. Als er in je handpalm een beeldschermpje zou zitten, dan zou je een zakje thee van 10,0 gram perfect kunnen afwegen op je vingertoppen! Helaas(?) voelt ons brein niet in cijfers…

In werkelijkheid zijn je vingertoppen extreem gevoelig. Tussen je vingertoppen kan je een draadje voelen wat 100x dunner is dan een haar (dat is maar 0.001 millimeter!). Waarom ontvangt de fysiotherapeut dan toch al die complimenten over haar handen? Zijn de handen van de therapeut dan nóg gevoeliger? Nee. Zorgt een ander ingrediënt er voor dat ze meer kunnen voelen? Ja, zeer waarschijnlijk.

Het geheime ingrediënt: de bingokaart

Om dit uit te leggen beschrijf ik hieronder een kort experiment. Twee personen, Henry en Pip, gaan om de beurt geblinddoekt grabbelen in een bak vol met kleine speelgoeddiertjes. De opdracht is om geblinddoekt in 1 minuut zoveel mogelijk diertjes te herkennen met hun handen. Beide voeren de opdracht uit: Henry scoort 3 correct geraden diertjes, en Pip maar liefst 19. Het is nu voor de hand liggend om te zeggen: “Pip heeft gevoeligere vingers en kan beter voelen welke dieren ze in haar handen heeft.” Echter de speelgoeddieren die gebruikt worden in dit experiment komen uit Pip haar privécollectie. Zij spaart ze al jarenlang en de diertjes staan bij haar prominent in de woonkamer. Henry kan zich niet herinneren wanneer hij voor het laatst zo’n diertje heeft gezien.
Pip heeft duidelijk ‘voorkennis/ervaring’ met deze diertjes. Hierdoor gaat ze in het experiment ook anders te werk. Je zou je kunnen inbeelden dat haar brein een soort bingokaart met elk diertje erop afgaat.

Met de visuele bingokaart in gedachten, voelt ze heel gericht en herkent ze welke details de diertjes hebben: de textuur van het luipaard, de slagtandjes van de olifant, het staartje van het everzwijn, enz, enz… Eigenlijk herkent Pip met haar vingertoppen patronen. Zoals je met je ogen ook patronen kan herkennen zoals letters of symbolen. Elke letter is eigenlijk een nietszeggende vorm, maar doordat we betekenis hebben gegeven aan die vormen kunnen we er woorden, zinnen en zelfs verhalen mee schrijven. Exact ditzelfde systeem schuilt achter het gevoel van de vingertoppen. En de precisie waarmee de fysiotherapeut kan voelen.

Hoe leer ik zelf beter voelen?

Je kunt beter leren voelen in je hele lichaam, dit beperkt zich niet alleen tot je vingertoppen. Een menselijk lichaam zit tot aan de nok gevuld met miljarden sensoren die net als je vingertoppen verschillen in druk- of trekkracht kunnen meten. Deze sensoren komen veel voor in je huid, spieren, gewrichten, pezen en bindweefsel. Door bewust te bewegen of te ‘zijn’ kun je de signalen uit de sensoren beter omzetten in bruikbare informatie. Het kan ook helpen om ergens wat over te lezen, bekijken of een ervaring van iemand anders te horen. Dit werkt bij voelen exact hetzelfde als in een andere (zintuig) context: Wanneer twee mensen samen voor een kunstwerk staan en de één zegt: “Oja, nu je het uitlegt, zo had ik het nog niet bekeken…” Hetzelfde geldt voor: “…, zo had ik het nog niet gevoeld…” Door jouw denkbeeldige bingokaart steeds opnieuw aan te vullen en hierop te reflecteren, leer je uiteindelijk steeds beter voelen. 

Bronnen:

Lisa Skedung, Martin Arvidsson, Jun Young Chung, Christopher M. Stafford, Birgitta Berglund, Mark W. Rutland. Feeling Small: Exploring the Tactile Perception Limits. Scientific Reports, 2013; 3 DOI: 10.1038

Human Touch Receptors Are Sensitive to Spatial Details on the Scale of Single Fingerprint Ridges Ewa Jarocka, J. Andrew Pruszynski and Roland S. Johansson Journal of Neuroscience 21 April 2021, 41 (16) 3622-3634;

Sapa MC, Sagot JC, Touvenot G, Xavier F, Hidalgo Diaz JJ, Facca S, Zaré M, Liverneaux P. Comparison of tactile sensitivity measured with a new digital esthesiometer (Beam Test) relative to Semmes-Weinstein monofilament analog esthesiometer. Hand Surg Rehabil. 2019 Sep;38(4):242-245. doi: 10.1016/j.hansur.2019.06.003. Epub 2019 Jun 26. PMID: 31254656.