Wanneer je langer dan 3 maanden pijnklachten hebt, ontstaan er veranderingen in je zenuwstelsel. Het verhaal over Pijn B.V. biedt inzicht in hoe chronische pijn ons leven kan beheersen. En mogelijk ook hoe je het proces weer om kan draaien.

[Symptomen die ontstaan wanneer pijnklachten gemiddeld langer dan 3 maanden aanhouden, noemen we Chronische Pijn. Deze symptomen zijn een gevolg van de ontwikkeling van ons pijnsysteem. Het onderstaande verhaal is bedoeld om te schetsen hoe chronische pijn en het pijnsysteem, ons leven kan overheersen. De werkelijke effecten van chronische pijn in ons lijf zijn zeer complex en soms nog onverklaarbaar.]

Kantoorgebouwen in Brein-straat

Stel je voor dat ons brein een straat zou zijn met allemaal kantoorgebouwen, de Brein-straat. Elk gebouw staat voor een deel van ons brein, bijvoorbeeld: Geheugen, sociaal, zintuigen, bewegen, enzovoort… Op de hoek naast de andere kantoorgebouwen staat een klein grijs kantoortje. Op de gevel staat met rode lettertjes: ‘Pijn B.V.’. We kijken even naar binnen, het ziet er rustig uit. Er zit alleen iemand bij de receptie, verder is er geen teken van leven. Het kantoor Pijn B.V. staat symbool voor jouw pijnsysteem: Een systeem wat jouw bewustzijn waarschuwt in geval van een bedreiging – een beschermingssysteem. Omdat in een normaal dagelijks leven pijn niet zo vaak voorkomt, en meestal ook weer snel over is, voldoet een klein kantoortje met één etage. Op dit moment heb je nog geen last van chronische pijn. Het kantoortje van Pijn B.V. leidt een nederig bestaan tussen de andere grotere kantoren.

PIJN B.V. zoekt nieuwe collega’s!

We maken een sprong in de tijd: Vier maanden geleden heb je een botje in je voet gebroken. Het bot is inmiddels genezen verklaard, maar je hebt na al die maanden nog steeds pijn. Door deze voortdurende stroom van prikkels naar je pijnsysteem, past deze zich aan en ontstaat er chronische pijn.
We rijden weer door de Brein-straat. Onderweg komen we allemaal reclameborden tegen waarop staat: “PIJN B.V. zoekt nieuwe collega’s!”. Uiteindelijk komen we aan bij Pijn B.V.. En tot onze verbazing heeft het kleine kantoortje plaats gemaakt voor een groot betonnen kantoorgebouw. Met grote hoofdletters staat er “PIJN B.V.” op de voorgevel. Het nieuwe gebouw telt wel 7 etages. Op alle ramen van de begane grond hangen dezelfde posters met “Wij zoeken collega’s!”. We lopen naar binnen en maken een praatje met de receptie. Het is er druk, er blijken er al meer dan 100 nieuwe werknemers te zijn. Sommige werknemers zijn zelfs overgenomen vanuit andere kantoren in de Brein-straat.

Interpretatie: Jouw brein heeft ‘besloten’ dat de langdurige prikkels vanuit je voet meer aandacht verdienen. Het pijnsysteem ziet de prikkels als een bedreiging voor jouw welzijn. Er wordt een aanname gemaakt dat het ‘kleine kantoortje’ onvoldoende bescherming kan bieden. Het pijnsysteem gaat zich hierdoor uitbreiden, als een ultieme poging om jou te beschermen: De touwtjes van jouw welbevinden in handen krijgen.

Bij welke afdeling heeft u een afspraak?

We maken nogmaals een sprong in de tijd: We zijn weer een paar maanden verder. Specialisten in het ziekenhuis verklaren je voet genezen, maar jij voelt nog steeds pijn.
We maken weer een ritje door de Brein-straat. Doordat jij in de eerste maanden dagelijks veel pijnprikkels hebt ervaren, heeft PIJN B.V. een kapitaal aan omzet gemaakt. En dat is te zien: De ontwikkeling van het pijnsysteem is compleet uit de hand gelopen.

“We leven in gouden tijden. Pijn is geld.”

– Management PIJN B.V.

We komen aan op de vertrouwde locatie. Het grijze beton is vervangen door spiegelende ramen. Er zijn inmiddels 30 etages bijgebouwd en op de voorgevel staat in gouden letters: “PIJN B.V. – Wij zitten er bovenop!”. Het is een groot imposant kantoor geworden en steekt uit boven alle andere gebouwen in de Brein-straat. Het is een constant komen en gaan van medewerkers.

We wringen ons door de draaideur en lopen naar de receptie om een praatje te maken. “Bij welke afdeling heeft u een afspraak?”, wordt ons gevraagd. We kijken vervolgens verbaasd naar een enorm scherm met daarop verschillende afdelingen:

• Management: Wij zijn op elke afdeling te vinden met een grote alarm knop. Elke afdeling kan op deze Pijn-knop slaan wanneer ze de situatie niet vertrouwen. Met dit alarm kunnen we allerlei werkzaamheden in de Brein-straat onderbreken;
• Beveiliging: Wij houden het gebied waar de pijn vandaan kwam sinds dag één in de gaten. Sinds een paar maanden observeren wij het gebied 24u per dag, 7 dagen per week;
• Gedrag & Beweging: Wij passen je gedrag aan zodat je zo min mogelijk risico loopt op nieuwe pijn in je voet. We hebben een extra noodlijn die we in kunnen zetten om potentieel gevaarlijke activiteiten of bewegingen te onderbreken;
• Archief: Sinds een paar maanden houden we alle activiteiten bij welke pijn in de voet veroorzaken. Hiervan presenteren we elke ochtend een samenvatting aan de andere afdelingen;
• Planning: Wij bellen met alle afdelingen en maken op basis van die informatie voorspellingen wanneer iets pijn gaat doen. Wij vertrouwen in de pijn, niet in de toekomst;
• Sociale zaken: Wij wegen relaties en sociale activiteiten af tegen het ervaren van pijn;
• Communicatie: Wij stellen iedereen in Brein-straat op de hoogte van onze actuele werkzaamheden. En wij werven nieuwe collega’s bij andere kantoren in de Brein-straat;

Interpretatie: De uitbreiding met ‘afdelingen’ heeft als gevolg dat het pijnsysteem meer controle heeft over jouw lichaam. En hierdoor dus ook meer macht heeft over jouw leven. Normaal gesproken luidt het alarm van het pijnsysteem alleen bij (dreigende) schade. Maar met de komst van de nieuwe ‘afdelingen’ gaat het pijnsysteem zich ineens bemoeien met van alles en nog wat (veel meer dan waar het ooit voor bedoeld was: schade aan weefsel). Hierdoor voel je veel vaker pijn dan dat er daadwerkelijk een dreiging of schade is.

“U bent ontslagen!”

Hoe komen we nou van de chronische pijn af? Met andere woorden: Hoe maken we nou van dat enorme PIJN B.V. weer een klein beschaafd kantoortje? Dat is geen eenvoudige opgave. We moeten het opnemen tegen de nieuwe gevestigde orde: Het imposante PIJN B.V. en haar werknemers. Met de verschillende afdelingen wekt het pijnsysteem de illusie dat het een onmisbaar onderdeel is van het geheel. Het gebouw in één klap met de grond gelijk maken, is daarom geen optie. Voor een duurzame oplossing hebben we een andere ingang nodig. We gaan van binnenuit het pijnsysteem de boel eens flink opschudden, zodat er commotie en ophef ontstaat.
We maken hiervoor een klein uitstapje: We zijn bij een fysiotherapeut die uitleg geeft over het pijnsysteem in relatie tot het bewegen van je voet. De therapeut gebruikt hiervoor begrijpbare taal en voorbeelden die onweerlegbaar zijn. Het is de bedoeling dat je straks een oefening doet waarbij je de voet gaat bewegen. De uitleg laat duidelijk zien dat de beweging geen kwaad kan, daar zijn jullie het beide over eens. De medewerkers van de afdeling Gedrag & Beweging luisteren aandachtig mee. Opeens staat er één op en roept: “Als het klopt wat de fysiotherapeut zegt, dan betekent dat wij onze baan verliezen!” De hele afdeling raakt in paniek en gaat in protest bij de afdeling Management: “Wij werken hier al ruim 5 maanden, er is elke dag pijn, wij zijn nodig! Zonder ons is de voet, dit lichaam, nog minder beschermd!“

Interpretatie: Soms hoor je de gedachten van deze werknemers letterlijk uit je eigen mond komen: “Ja, maar dat kan toch niet goed voor mij zijn, want…” of “Nee, dat gaat mij nooit meer lukken. Ik moet heel voorzichtig doen met mijn voet!” Zelfs als de voorbeelden waarop gereageerd wordt onmiskenbare feiten zijn. (Misschien al bij het lezen van dit verhaal!) Als je jezelf betrapt op dit soort beschermende of twijfelende teksten en gedachten, kan je je afvragen of dat medewerkers van Pijn B.V. zijn die je iets influisteren. Zij vechten voor hun bestaansrecht.

De succeservaring

We doen samen met de fysiotherapeut een oefening, en wat blijkt? De voet raakt helemaal niet opnieuw beschadigd. Een beweging waarvan je met alle overtuiging dacht dat die gevaarlijk was, blijkt nu uit eigen ervaring helemaal niet gevaarlijk! Deze beweging hoeft dus ook geen pijn te veroorzaken. Deze situatie heeft dat je letterlijk laten ervaren. De voorspelling van je pijnsysteem was fout. Wat in eerste instantie een bescherming leek tegen pijn, was eigenlijk een beperking van je vrijheid.
Als reactie op deze ervaring krijg je een bevrijd gevoel en een stukje controle terug van je eigen leven. Dit noemen we een succeservaring. Als gevolg wordt direct een deel van de medewerkers van Gedrag & Beweging ontslagen. Met elke nieuwe succeservaring, ook voor andere afdelingen, neemt de invloed van het pijnsysteem af. En zal Pijn B.V. met genoeg aandacht en doorzettingsvermogen, langzaam maar zeker weer het lieve grijze kantoortje op de hoek worden.

Bronnen:

Butler, D., & Moseley, L. (2020). Explain Pain Second Edition. ​Noigroup Publications.

Hylands-White N, Duarte RV, Raphael JH. An overview of treatment approaches for chronic pain management. Rheumatol Int. 2017 Jan;37(1):29-42. doi: 10.1007/s00296-016-3481-8. Epub 2016 Apr 23. PMID: 27107994.

Crofford LJ. Chronic Pain: Where the Body Meets the Brain. Trans Am Clin Climatol Assoc. 2015;126:167-83. PMID: 26330672; PMCID: PMC4530716.

Nijs J, Leysen L, Vanlauwe J, Logghe T, Ickmans K, Polli A, Malfliet A, Coppieters I, Huysmans E. Treatment of central sensitization in patients with chronic pain: time for change? Expert Opin Pharmacother. 2019 Nov;20(16):1961-1970. doi: 10.1080/14656566.2019.1647166. Epub 2019 Jul 29. PMID: 31355689.